Zawodnicy Kolejarza Opole w okresie minionego półwiecza startowali chyba we wszystkich znanych zawodach na torach owalnych. Brali udział w mistrzostwach świata – indywidualnie, w parach i drużynowo, mistrzostwach Europy i Pucharze Europy, zdobywali Kaski Złote, Srebrne i Brązowe nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Wzięli też udział w jednym z najstarszych rozgrywanych regularnie turniejów na świecie – pardubickim Złotych Kasku, czyli popularnej Zlatej Prilbie.
Opolanie nie uzyskali w tych zawodach znaczących wyników, może dlatego ich starty są mniej znane i tym bardziej warte przypomnienia.
Zlata Prilba Ceskoslovenska wystartowała w 1929 r. jako wyścigi motocyklowe na torze trawiastym. Od 1964 r. zawody w Pardubicach rozgrywane są już na torze żużlowym. Zawody mają własny regulamin, zupełnie niepodobny do jakichkolwiek innych. Tor nie jest bardzo długi, liczy niewiele ponad 400 metrów, jest za to bardzo szeroki – 15 metrów na prostych i 21 metrów na łukach. Takie parametry powodują, że w każdym wyścigu może startować aż sześciu zawodników (punktacja 5-4-3-2-1-0).
System zawodów jest również nietypowy. Najpierw zawodnicy startują po sześciu w czterech grupach eliminacyjnych. Każda grupa startuje trzy razy, przy czym zawodnikom zalicza się dwa najlepsze wyniki i nie ma obowiązku trzeciego startu. Z każdej grupy po trzech (wcześniej czterech) najlepszych awansuje do grup ćwierćfinałowych, w których rozstawieni są najlepsi żużlowcy, i znów po trzech kwalifikuje się do dwóch grup półfinałowych. I na koniec po trzech najlepszych z każdej grupy półfinałowej walczy w finale na sześć okrążeń, a pozostali w tzw. małym finale walczą o miejsca od 7 do 12.
Śledząc historię Zlatej Prilby nietrudno zauważyć, że Kolejarze byli prekursorami polskich startów w tych zawodach. Jako pierwszy Polak na torze zaprezentował się jeszcze przed wojną Leopold Baron, który na trawiastym torze w 1933 r. zajął siódme miejsce.
Potem Polacy wystartowali dopiero w 1965 r. Byli to Florian Kapała, Mieczysław Połukard, Jerzy Trzeszkowski i Konstanty Pociejkowicz, który wypadł najlepiej z tej ekipy zajmując 11 miejsce.
W następnych latach Polacy nie brali udziału w zawodach. Mimo, że w Zlatej Prilbie jeĽdzili wówczas (i do tej pory) najlepsi na świecie, nasi żużlowcy tam nie gościli, a powodem była niechęć ówczesnego sternika polskiego żużla Rościsława Słowieckiego do zawodów par i właśnie nietypowej Zlatej Prilby. Do par przekonał się w 1971 r. kiedy to Polska została gospodarzem finału Mistrzostw Świata Par, wygranego zresztą z kompletem punktów przez opolanina Jerzego Szczakiela do spółki z rybniczaninem Andrzejem Wyglendą. Rok póĽniej zezwolił na start w Pardubicach, a Polską ekipę stanowili właśnie zawodnicy Kolejarza.
Tak więc w 1972 r. do Pardubic na Zlatą Prilbe pojechali: Henryk Golec, Joachim Hyla, Konrad Libor i Franciszek Stach. Kolejarze jednak wiele nie zwojowali.
Stach wystąpił w pierwszej grupie eliminacyjnej, w której dwukrotnie zwyciężał Niemiec z NRD Tetzlaff, a potem „odpuścił” sobie trzeci start wygrany przez Holuba. Z tej grupy awansowali jeszcze dwaj Czesi Mares i Miloslav Verner, Stach zajął miejsce piąte, a szóste Voiculescu. Nasz zawodnik jednak miał trochę szczęścia, bowiem do Pardubic nie dotarł jeden z jeĽdĽców rozstawionych w ćwierćfinałach i Stach w końcu też awansował.
W drugiej grupie walczył Golec. Tutaj brylowali Iwanow i Szoeke dojeżdżając na dwóch pierwszych miejscach, trzeci na mecie meldował się Liebing, a jako czwarty awansował właśnie Golec. Odpadli Egges i Gron.
Trzecia grupa była nieco monotonna. W każdym wyścigu kolejność była następująca” Majstr, Bever, Bobilneanu, Zandl. Odpadli Rasmussen, który miał dwa punkty za dwa piąte miejsca, a Hyla po upadku zdobył tylko jeden punkt i już został w parkingu.
W czwartej grupie dwa biegi to zwycięstwa Vaclava Vernera, w trzecim już bez Czecha triumfował Dziadig, który wcześniej miał jedno drugie miejsce i defekt. Spokojnie awansowali Libor i Sziracky, a Kroeze i Erban zakończyli starty.
Opolanie zakończyli starty w fazie ćwierćfinałowej.
Golec startował w grupie ze Spinką, który wygrał pierwszy start (Golec defekt), Majstrem (wygrał drugi bieg) i Miloslavem Vernerem (pierwszy w trzecim). Zwycięzcy biegów awansowali do półfinałów, a Golec i Rosjanie Dziadig oraz Baturin odpadli.
Libor i Stach mieli jeszcze silniejszą grupę. Dwukrotnie pierwszy na metę przyjeżdżał Olsen przed Fritzem, w trzeciej pod ich nieobecność wygrał Szoeke. Opolanie i Bever odpadli (Libor zaliczył też w jednym z biegów defekt).
Pozostała część turnieju odbywała się zatem już bez Polaków, a poniżej klasyfikacja tych zawodów i miejsca Kolejarzy.
Pardubice, 30.09. – 01.10.1972 r.
XXIV Zlata Prilba Ceskoslovenska
1. Ole Olsen – Dania
2. Ivan Mauger – Nowa Zelandia
3. Georgij Iwanow – Związek Radziecki
4. Milan Spinka – Czechosłowacja
5. Jan Holub – Czechosłowacja
6. Jiri Stancl – Czechosłowacja
7. Vaclav Verner – Czechosłowacja
8. Miloslav Verner – Czechosłowacja
9. Hans Jurgen Fritz – NRD
10. Dieter Tetzlaff – NRD
11. Janos Szoeke – Węgry
12. Zdenek Majstr – Czechosłowacja
13. Oleg Dziadig – Związek Radziecki
14. Bedrich Mares – Czechosłowacja
15. Franciszek Stach – Polska
16. Istvan Sziracky – Węgry
17. Konrad Libor – Polska
18. Clemens Bever – NRD
19. Soren Sjosten – Szwecja
20. Wasilij Baturin – Związek Radziecki
21. Peter Liebing – NRD
22. Ion Bobilneanu – Rumunia
23. Erich Zandl – Austria
24. Henryk Golec – Polska
25. Henny Kroeze – Holandia
26. Evżen Erban – Czechosłowacja
27. Erik Gron – Dania
28. Cornel Voiculescu – Rumunia
29. Erling Rasmussen – Dania
30. Joachim Hyla – Polska
31. Tony Egges – Holandia
Po raz drugi Kolejarze z Opola startowali w Zlatej Prilbie w 1975 r. Tym razem do Czech pojechało dwóch zawodników z Opola: Jerzy Szczakiel i po raz drugi Franciszek Stach.
Stach rozpoczął od eliminacji w grupie czwartej. Dwa starty wygrał Czech Hadek i do trzeciego już nie wyjechał. W nim zwyciężył inny Czech Dryml, który wcześniej najpierw był drugi, a potem miał defekt i do awansu potrzebował punktów. Jako trzeci awansował Stach, a za nim jeszcze Tetzlaff. Odpadli Krause i Meszaros.
W ćwierćfinałach jako pierwszy wystąpił Szczakiel. Za przeciwników miał Maugera (dwa zwycięstwa), Hadka (wygrał trzeci wyścig). Jako trzeci awansował Szoeke. Odpadli Kadyrow ( po upadku na starcie już nie startował), nasz Szczakiel i Vaclav Verner.
W grupie Stacha pierwszy bieg zakończył się następująco: Briggs, Iwanow, Korniew, Kucera, Klokocka i Stach. Potem zwyciężył Iwanow przed Klokocką, Kucerą, Stachem i Korniewem, a Briggs miał defekt. W trzecim starcie kolejność na mecie – Klokocka, Korniew, Iwanow, Kucera, Stach i ostatni Briggs, który odpadł przed awansem do półfinału. Jego los podzielili Kucera i Stach.
W finale, podobnie jak trzy lata wcześniej, zwyciężył Ole Olsen, a wysokie czwarte miejsce przypadło zawodnikowi z Polski. Był nim Edward Jancarz. Poniżej klasyfikacja tego turnieju.
Pardubice, 04. – 05.10.1975 r.
XXVII Zlata Prilba Ceskoslovenska
1. Ole Olsen – Dania
2. Ivan Mauger – Nowa Zelandia,
3. Jiri Stancl – Czechosłowacja
4. Edward Jancarz – Polska
5. Jan Klokocka – Czechosłowacja
6. Jan Hadek – Czechosłowacja
7. Georgij Iwanow – Związek Radziecki
8. Milan Spinka – Czechosłowacja
9. Adolf Funk – Austria
10. Nikołaj Korniew – Związek Radziecki
11. Ales Dryml – Czechosłowacja
12. Janos Szoeke – Węgry
13. Jerzy Szczakiel – Polska
14. Evżen Erban – Czechosłowacja
15. Barry Briggs – Nowa Zelandia
16. Petr Kucera – Czechosłowacja
17. Emil Sova – Czechosłowacja
18. Josef Minarik – Czechosłowacja
19. Vaclav Verner – Czechosłowacja
20. Franciszek Stach – Polska
21. Dieter Tetzlaff – NRD
22. Zbigniew Filipiak – Polska
23. Clemens Bever – NRD
24. Gabdrahman Kadyrow – Związek Radziecki
25. Jens Erik Krause – Dania
26. Jiri Jirout – Czechosłowacja
27. Michael Lochman – Dania
28. Werner Mell – NRD
29. Laszlo Meszaros – Węgry
30. Max Niedermayer – RFN
31. Istvan Sziracky – Węgry
I na tym kończą się występy Kolejarzy w tym tradycyjnym znanym turnieju. Poniżej dwie ilustracje z książki „Zlata Prilba”, której autorem jest Juraj Ilja Jenca, na podstawie której powstał dzisiejszy odcinek historii Kolejarza: na pierwszej fragment wyścigu ze Zlatej Prilby z udziałem Franciszka Stacha, a druga nie ma związku z tymi zawodami, ale przedstawia sytuację, która przytrafiła się dwóch mistrzom: świata Jerzemu Szczakielowi i Jirziemu Stanclowi – multimedaliście mistrzostw Czechosłowacji.
Po starcie od lewej Jan Hadek (nr 28), Franciszek Stach (17), Jens Erik Krause (2), Dieter Tetzlaff (11) i Laszlo Meszaros (6)
Takie sytuacje zdarzają się nawet mistrzom – z lewej strony Jerzy Szczakiel, z prawej leży Jiri Stancl.
Henryk Malisz
